Güncelleme Tarihi: 2 Şubat 2021
- Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GERD)
- Peptik Ülser Hastalığı (PUD) ve Gastrit
- Sarılık
- Peritonit
- İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (IBD)
- İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS)
- Safra Taşları
- Çölyak Hastalığı
Ağız, yutak, yemek borusu, mide ile ince ve kalın bağırsakları kapsayan sindirim sisteminde çeşitli sebepler ile birbirinden farklı pek çok hastalık ortaya çıkabilmektedir. Dünya genelinde önemli sayıda insanı etkileyen sindirim sistemi hastalıklarıyla ilgili bilgileri bu yazımızda derledik.
En yaygın 10 hastalığa yakından bakalım:
- Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GERD)
Mide ve yemek borusunun kesiştiği noktada bulunan ve “alt özofagus sfinkteri (LES)” adı verilen kas halkasının çeşitli sebeplerle zayıflaması sonucu, mide asidinin yemek borusuna sızması ile ortaya çıkar. Asidin yemek borusuna geri kaçması, midedeki ekşime ve yanmanın nedeni olarak kabul edilir ve bu durum tedavi edilmez ise yemek borusuna ciddi oranda zarar verebilir.
Nüfusun yaklaşık % 20’sini etkileyen gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) birtakım reçeteli ilaçlar (antiasitler veya asit blokerlar) ile tedavi edilebildiği gibi, beslenme düzeninde yapılan küçük değişimler ile de ortadan kaldırılabilir. Çok yağlı ve baharatlı yemeklerden uzak durmak ve öğünlerde daha küçük porsiyonlar tüketmek ve sigarayı bırakmak GERD’in kontrolü için oldukça önemlidir.
- Peptik Ülser Hastalığı (PUD) ve Gastrit
Peptik ülser hastalığı (halk arasında yalnızca “ülser” olarak da bilinir), midenin iç yüzeyinde veya ince bağırsağın üst kısmında açık yara oluşmasına neden olan ciddi bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bu hastalık, yaygın olarak helicobacter pylori (H. pylori) adlı bakteri sebebiyle ortaya çıkar.
Bir diğer sindirim sistemi hastalığı olan gastrit ise kısaca mide zarının iltihaplanması olarak tanımlanabilir. Peptik ülser hastalığı, genellikle kronik gastriti de beraberinde getirir.
Her iki hastalık da mide ağrısı ve mide bulantısı gibi benzer semptomlarla karakterize olur ve tedavileri de birbirine benzer şekilde kurgulanır. H. Pylori nedeniyle oluşan rahatsızlık antibiyotikler ile tedavi edilirken, mide asidinin düzenlenmesi antiasitler, proton pompa inhibitörleri ve H2 reseptör blokerleri gibi ilaçlar ile sağlanır.
- Sarılık
Sarılık hastalığı ortaya çıkış nedenine bağlı olarak bir sindirim sistemi hastalığı olarak kabul edilebilir. Cildin ve göz akının sararması sebebiyle “sarılık” adını almış olan hastalık, safrayı karaciğerden bağırsaklara boşaltan kanalların tıkanması ile ortaya çıkabilir. Bir diğer neden ise, kırmızı kan hücrelerinin gereğinden fazla bir biçimde parçalanmasıdır. Safra yollarının sebep olduğu sarılıkta belirtiler şöyledir:
Hastalığın en yaygın belirtileri şöyledir: Karnın sağ üst kısmında ağrı, mide bulantısı, halsizlik, iştahsızlık ve idrarın koyulaşmasıdır.
- Peritonit
“Peritonitis” olarak da bilinen peritonit, karın zarının iltihaplanması ile ortaya çıkan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Karın ağrısı, karında hassasiyet, karın kaslarının sertleşmesi, hızlı bağırsak hareketleri ve öksürük ile karakterize olan peritonit, karın ve sindirim kanalı içinde gelişen bir enfeksiyonun sonucudur. Hastalık yaygın olarak ilaçla tedavi edilirken, ağır vakalarda ameliyat seçeneği de düşünülür.
- İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (IBD)
İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBD), sindirim sistemindeki uzun süreli inflamasyonu ifade eder. Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen hastalık, anormal bir bağışıklık sistemi reaksiyonu olarak da tanımlanabilir.
İnflamatuar bağırsak hastalığının en yaygın belirtileri, ishal, karın ağrısı, iştahsızlık, ateş ve ani kilo kaybıdır. Tedavi yaygın olarak bağışıklık sistemini bloke eden ilaçlar ile sağlanır; ilaçla tedaviye yanıt alınamadığı durumda cerrahi yöntem tercih edilir.
- İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS)
İrritabl bağırsak sendromu, bir diğer adıyla huzursuz bağırsak sendromu, karın ağrısı ve ishal gibi belirtilerin 1 ayda birden fazla kez ortaya çıkması ile kendini gösteren oldukça yaygın bir sindirim sistemi hastalığıdır. Kaygı ve stres durumunda şiddetlenen bu hastalığın kesin sebebi bilinmemektedir.
İrritabl bağırsak sendromu sindirim sistemine ciddi zararlar vermese de, belirli sıklıklarla ortaya çıktığından kişi için oldukça ağrılı ve rahatsız edicidir. Tedavi, beslenme programında yapılan değişiklikleri ve dışkıyı yumuşatıp bağırsak hareketlerini hızlandıran reçeteli ilaçları kapsar.
- Safra Taşı
Safra taşları, safra kesesinin düzgün bir şekilde boşalmadığında, safra pigmentleri, kolesterol ve kalsiyum tuzlarının birikmesi sebebiyle oluşan sert kitlelerdir. Karnın sağ üst kısmında şiddetli ağrıya sebep olmasının yanı sıra bu taşlar, ilerleyen dönemde bağırsaklara giden safra kanallarının tıkanmasına da neden olabilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak adına safra taşı / taşları, sert tanecikleri çözme işlevine sahip ilaçlar ile tedavi edilir. İlaçların yeterli olmadığı durumda ise cerrahi yöntemle safra kesesi çıkarılabilir.
- Çölyak Hastalığı
Dünya nüfusunun yaklaşık olarak %1’ini etkileyen çölyak hastalığı, buğday, çavdar ve arpada bulunan bir protein olan glütene karşı vücudun ciddi bir duyarlılık geliştirmesi ile ortaya çıkan rahatsızlıktır. Glüten içeren herhangi bir besin vücuda alındığı takdirde, bağışıklık sistemi savunmaya geçerek, bu besinlerin emilimi sağlayan ince bağırsaktaki bazı yapılara zarar verir.
Çocuklarda çölyak, karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kabızlık, kusma ve ani kilo kaybı ile karakterize olurken, yetişkinler bu belirtilerin yanı sıra anemi, yorgunluk, kemik kaybı ve depresyon gibi semptomlar da gösterebilir. Bazı durumlarda ise hiçbir belirti gözlenmez; bu sebeple, çölyak hastası olan kişilerin büyük bir çoğunluğu bu rahatsızlığı taşıdığından haberdar değildir.
Teşhisi açısından da birtakım sorunlara yol açan bu sindirim sistemi hastalığının tek tedavisi glüten içeren besinlerden uzak durmaktadır. Glütene alternatif olarak, çölyak hastaları yaygın olarak pirinç, kinoa, mercimek, soya unu ve mısır ununu tercih etmektedir.