Güncelleme Tarihi: 16 Nisan 2021
- Aşil Tendonun İşlevi Nedir?
- Aşil Tendonu Yırtığı Nasıl Oluşur?
- Aşil Tendonu Yırtığına Ne Sebep Olur?
- Aşil Tendonu Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
- Aşil Tendonu Yırtığı Nasıl Tedavi Edilir?
Aşil Tendonun İşlevi Nedir?
Aşil tendonu, baldır kasını topuk kemiğine bağlayan, insanın vücudunun en uzun tendonudur. Bu bağ, ayak bileğinin hareket açıklığını sağladığından, yürüme ve koşma için kritik bir işleve sahiptir. Tendon, baldırdaki kaslar kasıldığında, ayak bileğinin ayağı aşağıya doğru hareket etmesine imkân sunarken, ayağın içe ve yukarı dönmesine izin verir.
Aşil tendonu yeterince güçlü olduğunda, koşarken veya merdiven çıkarken vücut ağırlığının 10 katına eşit bir kuvvet oluşturabilir.
Kişinin günlük hayatını idame ettirmesi için oldukça kritik bir işleve sahip olan Aşil tendonunda bazı durumlarda yırtık ve kopma gibi hasarlar görülebilir. Yılda 1 milyondan fazla sporcuyu etkileyen Aşil tendonu yırtığı, kadınlara oranla erkeklerde daha yaygındır.
Aşil Tendonu Yırtığı Nasıl Oluşur?
Özellikle 24 ila 45 yaş arasındaki genç ve aktif bireylerde (sıklıkla spor yapan) görülebilen Aşil tendonu yırtığı, yaygın olarak ayağın belirli bir dirence karşı ani bir şekilde hareket ettirilmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Ekseriyetle, zıplama, aşırı esneme, eklemi zorlama ve koşma gibi hallerde tendonda kopma meydana gelebilir. Bunların haricinde düşme gibi çeşitli kazalar ile beraber, Aşil tendonunda kısmen ya da tamamen yırtılma görülebilir. Yırtılma / kopma, yaygın olarak topuk kemiğinin 6 cm’de yukarısında meydana gelir; bununla beraber tendonun uzandığı bölge boyunca herhangi bir yerde de görülebilir.
Daha çok tenis, futbol ve basketbol gibi ciddi hareket gerektiren sporların yapılması sırasında ortaya çıkan sorun, zayıf kondisyon, kortikosteroid ilaç kullanımı (hem oral hem de enjeksiyon) ve daha önce tendonla ilişkili bir problem yaşamış olma gibi sebepler ile tetiklenir.
Aşil tendonunda yırtık meydana geldiği anda, kişi topuğun arkasında keskin bir ağrı ile karşı karşıya kalır, yürümekte ve hareket etmekte zorlanır. Bu, tendon tamamen yırtılmadığı durumda da ortaya çıkabilir. Bunun sebebi, tam ve kısmen yırtılmanın semptomlarının ve ortaya çıkış öyküsünün aynı olmasıdır. Bazı durumlarda, kısmi bir yırtık, tam bir yırtılmaya kadar da ilerleyebilir.
Aşil Tendonu Yırtığına Ne Sebep Olur?
Aşil tendonunun kopması veya hasar alması yukarıda bahsetmiş olduğumuz gibi yaygın olarak fiziki nedenlere bağlıdır. Bununla beraber bazı durumlarda altta yatan bir hastalık veya hastanın taşımakta olduğu bir risk, sorunun ortaya çıkışını tetikleyebilir. Tendonda yırtık & kopma oluşmasına sebebiyet verebilecek yaygın hastalıklar şöyledir:
- Sistemik lupus eritematozus (SLE, lupus),
- Diyabet (şeker hastalığı),
- Böbrek yetmezliği başta olmak üzere böbrekler ile ilişkili sorunlar,
- Romatizmal eklem iltihabı,
- Tiroid hastalıkları,
- Gut hastalığı.
Bu hastalıkların haricinde, yaralanma riskini artırabilecek faktörler de aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- İleri yaşta olma,
- Aile öyküsü,
- Koşma, atlama, zıplama gibi hareketleri içeren aktiviteleri sıklıkla yapma,
- Sporcu olma,
- Kontrolsüz bir biçimde kortikosteroid ve florokinolon antibiyotiklerin kullanımı,
- Esnek bir yapıya sahip olmama,
- Dağcılık veya merdiven yürüyüşü yapma.
Aşil Tendonu Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
Aşil tendonu yırtığının ilk ve en yaygın belirtisi alt bacağın arka kısmında ortaya çıkan yoğun ağrıdır. Bu ağrı ile beraber yere basmak güçleştiğinden, yürüme şekli değişir; merdiven çıkmak, koşmak veya parmaklarının üzerinde durmak imkânsız hale gelir.
Bunların haricinde, Aşil tendonu hasarlandığında aşağıdaki semptomlar gözlenir:
- Alt baldır çevresinde şişlik,
- Hareket anında ağrıda şiddetli artış,
- Ayak bileği hareket açıklığının kaybolması,
- Etkilenmiş olan bölgede morarma.
Yukarıda sıralamış olduğumuz semptomların birden fazlasından şikâyetçi olunduğu durumda zaman kaybetmeden bir sağlık merkezine başvurmak oldukça önemlidir.
Aşil Tendonu Yırtığı Nasıl Tedavi Edilir?
Aşil tendonu yırtılmasına ilişkin bir şikâyet ile sağlık merkezine başvurulduğu durumda hekim Thompson testini (tendon kopmalarının teşhisi için geliştirilmiş özel bir test tekniği) de içeren fiziksel bir muayene yaparak tanı koyar; alt bacakta şişlik, morarma ve refleks kaybı oldukça belirgin semptomlardır. Tendon hasarının boyutunu öğrenmek ve var ise ilişkili yaralanmaları incelemek adına ise görüntüleme yöntemlerinden faydalanabilir.
Sorun ile ilgili ayrıntılı veriler elde edildikten sonra, ne tür bir tedavi yapılacağına karar verilir. Aşil tendonu yırtığı temelde iki farklı yöntem ile tedavi edilir: Bu yöntemler cerrahi onarım ve konservatif tedavi olarak adlandırılır. Her iki yöntem de farklı avantajlara sahiptir ve hastanın sağlık durumu ve ihtiyaçları, yaralanmanın boyutu ve ileriki dönemdeki faaliyet beklentisi doğrultusunda devreye alınır.
Cerrahi yöntemle tedavi, yaygın olarak, ileriki yaşamında aktif kalması gereken sporcular ile genç ve genel sağlık durumu açısından sorunsuz bireyler için ilk tercihtir. Aşil tendonunun perkütan veya açık teknikle cerrahi olarak onarıldığı bu işlem ertesinde hastaların büyük bir çoğunluğu spor yapmaya devam edebilmektedir.
Görece çok daha komplike hasarlar için gerçekleştirilen açık teknik cerrahi işlemlerde kesiden girilerek yırtık tendon dikiş yolu ile onarılır. 2 saat süren bu işlemin haricinde, perkütan teknikte, minimal kesiler yardımı ile onarım yapılabilir. Her iki teknikle gerçekleştirilen uygulamaların ertesinde, 6 – 12 haftalık bir iyileşme dönemi atlatıldıktan sonra tendon eski gücünü ve dayanıklılığını yeniden kazanır. Bununla beraber cerrahi işlemler, hastaneye yatmayı gerektirebilir.
Aşil yırtığının tedavisinde kullanılan konservatif yöntem ise anestezi riski daha yüksek olan, yaşça ileri ve günlük hayatında daha az aktif olan kişiler için daha önerilebilir. Cerrahi olmayan tedavi, en basit şekilde anlatmak gerekir ise, yırtık tespit edilen bacağın alçıya alınması işlemidir. Konservatif yöntemin etkisiz kaldığı bazı durumlarda ise, cerrahi yönteme geçiş yapılabilir.