Güncelleme Tarihi: 18 Aralık 2017
Astım göğüste sıkışma hissine, öksürük ve hırıltı solunuma, nefes darlığına yol açan uzun vadeli devam eden bir sağlık sorunudur. Kısaca hava yollarının çevresel etkenlere aşırı duyarlı hale gelmesidir. Hem hava yollarında, hem de hava yollarındaki mukozada şişme meydana gelir. Bu şişkinlik hava akımına engel olur ve solunum sıkıntısı yaşanır. Bu durumda astım nöbetleri yaşanmaya başlar.
Astım Belirtileri Nelerdir?
Astım belirtileri solunum yollarında yaşanan sıkıntılarda, iltihaplanmalarda etkisini gösterir. Meydana gelen belirtiler değişken olabilir. Aynı zamanda ciddi, zorlayıcı ve yaşamı tehdit edici şekilde ortaya çıkabilir. Bazen belirti göstermeden devam eden uzun süreli periyodik astım atakları görülebilir. Astım hastalarında görülen ortak belirtiler arasında görülenler aşağıdaki gibidir;
Öksürük: Astım belirtileri arasında en fazla görüleni öksürüktür. Kuru ya da ıslak görülebilen öksürük, özellikle geceleri ya da yoğun egzersizlerin ardından şiddetini artırabilir.
Hırıltı: Bu sorun nefes alındığında ortaya çıkan ıslık sesidir. Havanın daralan hava kanallarından geçerken zorlanması sonucunda oluşur. Bu şekilde ortaya çıkan hırıltı en bilinen astım belirtileri arasında yer alır. Ancak hırıltıyı direkt olarak astıma bağlamak ta hatalıdır. KOAH, pnömoni gibi hastalıklarda hırıltıya yol açabilir.
Nefes alırken zorlanma: Solunum yollarında oluşan sıkıntı, iltihaplanma sonucunda hastanın nefes alırken zorlanmasına neden olabilir.
Göğüste sıkışma: Solunum yollarını çevreleyen kasların gerilmesi nedeniyle göğüste sıkışma hissi duyulabilir.
Daha az görülen astım belirtileri
Yorgunluk: Hastada görülen astım krizi anında ciğerlere yeterince oksijen gitmez. Dolayısıyla kaslara ve kana ulaşan oksijende azalır. Oksijenin azalması hastada yorgunluk hissine yol açar. Astım belirtilerinin gece kötüleşmesi yüzünden uykusuzluk çekilebilir. Bu durumda gündüz yorgunluk hissi ortaya çıkabilir.
Burun deliklerinde büyüme: Nefes alırken burun deliklerinde büyüme izlenir. Bu çoğunlukla solunum güçlüğü çekildiğini gösterir. Genellikle bebek ve çocuk astım hastalarında bu belirti izlenir.
Bunaltı: Hastalarda anksiyete astım krizinin tetikleyicisi olabilir. Bu hava yollarının daralmasına, göğsün sıkışmasına neden olur. Dolayısıyla hastalarda nefes alma zorlaşır.
Acil astım belirtileri
Bazı astım belirtileri hastaların günlük yaşamını tehdit edici olur. Hatta aktif yaşam faaliyetlerinin durmasına neden olur. Şiddetli astım krizi yaşamı tehdit eder. Astım krizinde aşağıdaki belirtilerden biri bile görülüyorsa mutlaka acil servise gidilmesi gerekir.
- Nefes almada aşırı zorluk çekme
- Dudaklarda, yüz veya tırnaklarda renksizlik (Gri, mavi renk)
- Konuşmada zorluk çekme
- Zihinsel karışıklık
- Yürümede zorluk çekme
- Solunum güçlüğü nedeniyle duyulan aşırı kaygı
- Göğüste ağrı olması
- Çok aşırı ateş yükselmesi
- Nabzın çok hızlı atması
Astım Nedenleri Nelerdir?
Kronik bir hastalık olan astım akciğerlerdeki hava yollarını etkisi altına alır. Bu rahatsızlığın neden olduğu bilinmemektedir. Fakat bu konunun uzmanları genetik ve çevresel etkenlerin bunda etkili olduğunu ya da astımı tetiklediğini belirtirler. Çocuklukta geçirilen viral enfeksiyonlar, aile öyküsü, alerjen maddelerle erken tanışma gibi etkenler astımı tetikleyebilir. Alerjilerin çoğu astımla alakalıdır. Astım nedenleri kesin olarak bilinmese de, astım belirtilerinin nedenleri uzmanlar tarafından belirlenmiştir.
Enflamasyon: Astım olduğu zaman solunum yolları da iltihaplı olur. Buda tahriş edici bir etkendir. Aynı zamanda astım tetikleyicisi olarak kabul edilir. İltihap olduğunda hava pasajları hassaslaşır.
Astım tetikleyicileri: Hava yolunun daralmasına ve inflamasyona yol açan tetikleyiciler herkeste farklıdır. Astım tetikleyicilerin biriyle hava yolunun temas etmesi halinde, iltihaplanma nedeniyle hava yolunda daralma olur, hava yolu mukusla dolar. Astım tetikleyicileri arasında;
- Hayvan tüyü
- Polen
- Akarlar, hamama böcekleri
- Gaz
- Küf
- Hava değişimleri
- Tütün dumanı
- Solunum yolu enfeksiyonu
- Fiziksel aktivite, egzersiz
- Güçlü duygular, stres
- Mide ekşimesi, reflü
- Kullanılan bazı ilaçlar
Alerjik astım nedir, tedavisi nasıl yapılır?
Astımın en yaygın hali alerjik astımdır. Toz akarları, polen gibi etkenler astım nedeni olarak görülür. Normalde zararsız olan bu etkenler, astımı olan kişilerde tetikleyici olarak etkili olur. Bu hastalarda solunum güçlüğüne ve hırıltıya yol açabilir.
Alerjik astım tedavisinde kullanılan ilaçlar üç gruba ayrılır. Bazıları alerjenlere karşı bağışıklık sisteminin verdiği alerjik tepkimeleri azaltır, bazıları bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesini engeller. Bazı ilaç grupları da alerjik astım belirtilerini kontrol altında tutmayı sağlar. Burun spreyleri de alerji belirtilerinin hafiflemesine yardımcı olur. Tedavide kullanılan göz damlaları da kaşıntı gibi belirtilerin önlenmesini sağlar.
Şiddetli alerjik tepkilerin tedavisinde epinefrin gibi acil ilaçlar kullanılır. Ciltteki alerjik etkilerde ise, topikal tedaviler uygulanır. Alerjik astımın önlenmesi için en etkili yol alerjik tetikleyicilerden uzak kalmaktır. Astımı alevlendirecek alerjenlerden kaçınılması gerekir.
Astım için risk faktörleri nelerdir?
Aile öyküsü: Kişinin ailesinde astım öyküsü olan kişiler varsa, kendisinde astım riski diğer kişilere göre daha yüksek olur.
Cinsiyet ve yaş: Astımın görülme sıklığı yetişkinlere nazaran çocuklarda daha fazladır. Erkeklerde de kızlara göre daha fazla astım gelişme riski vardır. Erişkinlik döneminde başlayan astım için riskler kadın ve erkek için aynı oranda seyreder.
Alerjiler: Kişilerdeki alerjenlere karşı duyarlılık, astımın gelişmesi için bir risk olarak kabul edilir. Alerjenlere karşı bağışıklık sistemi tepkilere neden olur.
Sigara alışkanlığı: Hava yollarının tahrişine neden olan sigara dumanı, astım gelişme riskini de arttırır. Gebelik döneminde annenin sigara içmesi, çocukta astım gelişme riskini de arttırır. Sigara dumanına maruz kalınması da, astım tetikleyicisi olarak kabul edilir.
Hava kirliliği: Bu etken astım riskinin yükselmesine neden olur. Bu yüzden büyük şehirlerde yaşayan kişilerde astım görülme riski fazladır.
Aşırı kilo: Obezite derecesinde kilolu olan kişilerde astım riski yüksektir. Bunun sebepleri de bilinmemektedir.
Viral solunum yolu enfeksiyonları: Bu enfeksiyonlar kronik hale geldiğinde başlangıçta hırıltıya, devamında kronik astıma yol açabilir.
Astım önlenebilir mi?
Astım hem çevresel, hem de genetik etkenlerin yol açtığı kompleks bir hastalıktır. Astım ataklarının önlenmesi amacıyla bazı tedbirler alınabilir. Bu tedbirler arasında sayılabilecekler;
- Tetikleyiciler ve alerjenlerden kaçınmak
- Hava filtrasyon sistemi
- Havadaki nem seviyesinin arttırılması
- İmmünoterapi
- Astımı önleyici ilaçların kullanımı
- Astımı kontrol altına alma planı
Astım teşhisi nasıl yapılır?
Astım teşhisinde kullanılan belli bir test bulunmamaktadır. Hastalığın teşhisinde çeşitli tanısal tetkiklere başvurulur. Tanı için önce hastada görülen semptomlar değerlendirilir, tıbbi geçmişi sorgulanır ve astım açısından risk faktörleri değerlendirmeye alınır. Bunun dışında tanisal bazı testler yapılır. Bunlar arasında hastanın bir saniyede aldığı nefesin ölçüldüğü spirometre yani akciğer fonksiyon testi, bronşit testi, akciğer fonksiyonlarının ölçüldüğü tepe akışı, nitrik oksit testi, göğüs röntgeni yer alır.
Astım komplikasyonları nelerdir?
Astım belirtilerinin doğru şekilde tedavi edilmemesi halinde, çeşitli komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bunlar hastanın yaşam kalitesini bozabilir, hastanede tedavi edilmeyi gerektirebilir ya da ölüme gidecek kadar ciddi sonuçlara neden olabilir. Astım hastalarda uykusuzluğa, fiziksel aktivite eksikliğine, psikolojik sorunlara, hava yollarında hasara, şiddetli ataklarda hava yolunun daralması ve ölüme yol açabilir.
Astım tedavisi nasıl yapılır?
Astım için mucize bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bu hastalığın daha çok genetik geçişli olduğu da bilinmektedir. Hastalığın erken teşhis edilmesi halinde ve doğru tedaviyle kontrol altına alınması mümkün olabilir. Tedavide hasta ve doktor ilişkisi, hastanın astım hakkında yeterince bilgi sahibi olması önemlidir. Uzun soluklu bir tedavi gerektiren astım hastalığında ilk aşamada alerjenlerden uzak kalınmalıdır. İkinci aşamada ilaçların doğru ve düzenli kullanımı önem taşır. İlaçların ne zaman ve ne kadar süreyle kullanılacağı doktor tarafından tespit edilmelidir.