Bebeklerde ve Çocuklarda Yüksek Ateş Neden Olur? Nasıl Kontrol Altına Alınır?

Bebeklerde ve çocuklarda yüksek ateş probleminin sıklıkla yaşandığı bilinir. Yüksek ateş bazı aileler tarafından normal kabul edilse de aslında çok ciddi sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir. Çünkü bebeklerde ve çocuklarda yüksek ateş aslında bazı hastalıkların yaygın bir belirtisi de olabiliyor. Ayrıca ateşlenme vücudun bazı sorunlar nedeniyle savunmaya geçmesi durumunda yaşanır. Tüm ailelerin yüksek ateş, ateşin doğru şekilde ölçülmesi ve düşürülmesi gibi konularda daha fazla bilgi sahibi olmaları gerekir. Öncelikle yüksek ateşin belirli bir düzeye kadar tehlikeli olmadığı, belirli bir noktadan sonra tehlike arz ettiğini belirtmek isteriz.

Ateşlenme durumunda bebeklerin ya da çocukların yaşı büyük önem kazanıyor. Eğer 3 aylık ya da 3 aylıktan daha küçük olan bebeklerde ateşlenme mevcutsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir. Ateşlenmeye nelerin sebebiyet verdiğinin klinik ortamda araştırılması gerektiği unutulmamalıdır. 3 aydan daha büyük olan bebeklerde ve çocuklarda ise yüksek ateş durumunda ateşin kaç derece olduğu ve ne kadar süre ile ateşlenmenin devam ettiği mühim bir form kazanıyor. Eğer ateş 38.5 derecenin altında ise ve beraberinde eşlik eden ishal, iştah kaybı gibi bir sorun yoksa 3 güne kadar evde gözlemlenmesi tercih edilebilir. Fakat ateşin 38.5 derecenin üzerine çıkması halinde sağlık kuruluşuna gidilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

38.5 Derecenin Üzerindeki Ateş Tehlikeli!

Bebek ya da çocukların ateşi 38.5 derecenin üzerine çıkmasa dahi, ateşlenme 3 günden daha uzun sürdüğünde de tehlike çanları çalabildiği için mutlaka sağlık kuruluşlarına gidilmesi önemli oluyor. Ailelerin bu konuda yaptıkları en büyük hata, hekim tarafından daha önce farklı bir sağlık sorunu nedeniyle reçete edilmiş olan antibiyotik ya da ateş düşürücülerin doktora danışılmadan kullanılması oluyor. Yüksek ateş durumunda, altında yatan unsurun araştırılması gerektiği unutulmamalıdır. Bu neden anlaşılmadan, gelişigüzel ilaç kullanımı, bebeklerin ve çocukların farklı sağlık sorunları yaşamalarına sebebiyet verebilir.

Çocuklarda Yüksek Ateşe Karşı Alınabilecek Önlemler

• Çocuğunuzun ateşini sık periyotlar ile ölçün. 38.5 derecenin altında ise kıyafetlerini çıkararak bol ve ince bir pijama giydirin. Çorap, fanila gibi kıyafetlerini de çıkarın.
• Çocuğunuzun bol miktarda sıvı almasını ve su içmesini sağlayın. Beslenmesinde katı değil, sıvı gıdalar almasını sağlayın.
• Çocuğun bulunduğu ortamın sıcaklığının 22 dereceyi geçmemesi gerekiyor. Bu ısı düzeyini muhafaza edin.
• Çocuğunuza ılık duş aldırın. Suyun 19 ila 32 derece arasında olması gerekir. Soğuk su ile duş aldırmayın. Soğuk su sadece alnına, kollarına ve bacaklarına ıslak bez koyarak pansuman yapma şeklinde kullanılabilir.
• 5 derecenin altında olan yüksek ateş durumunda çocuğunuza hemen ateş düşürücü vermeyin.

Çocuklarda Yüksek Ateş Durumunda Yapılmaması Gerekenler

• Çocuklar yüksek ateş durumunda üşür ve hatta titreyebilir. Yine de üzerini örtmemelisiniz.
• Çocuğunuzun üşümesi durumunda kalın kıyafetler giydirmemelisiniz.
• Soğuk su ile çocuğunuza duş aldırmak yapabileceğiniz en büyük hatalardan biri olur. Duş alırken suyun soğuk değil, ılık olması gerekir.
• Kolonya, sirkeli su ya da alkol içeren sıvılarla çocuğunuza kompres uygulamayın.
• Çocuğunuza sıklıkla ateş düşürücü vermeyin. Hekime danışarak verdiğiniz ateş düşürücü durumunda şayet çocuğun ateşinde azalma olmadıysa, sağlık kuruluşuna götürün.

Çocuklarda Yüksek Ateş Tedavisi

Yüksek ateş durumunda çocuklara iki farklı tedavi uygulanabilir. Bu tedaviler genel tedavi ve destekleyici tedavi adını taşır.

Yüksek Ateşte Genel Tedavi

Hem bebek ve çocuklarda, hem de yetişkinlerde yüksek ateş, vücudun enfeksiyona karşı kendini savunması için geliştirdiği bir yöntemdir. Ateşin 39 derecenin altında olması halinde, vücudun bağışıklık sistemi güçlüdür ve enfeksiyona neden olan bakteri, virüs gibi mikroorganizmaların etkisiz hale getirilmesini sağlar. Dolayısıyla yüksek ateş tedavisinin genel amacı aslında çocukların rahatlamasını sağlamak üzerinedir. Tek başına gelişen bir yüksek ateşin, 40 derecenin üzerine çıkmaması halinde tedavi edilmesine gerek olmaz ve hatta bazı tıp çevreleri tedavi edilmemesi gerektiğini düşünür. Ancak ateşin 40 derecenin üzerine çıkması halinde çocuğun vücut ısısına müdahale edilmesi gerekir.

Tehlikeli seviyeye çıkmamış olan ateşlenme tedavisi, vücudun savunma mekanizmasına müdahale olarak değerlendirilmelidir. Bebekler için de durum farklılık arz etmez. 6 aylıktan daha büyük olan bebeklerde ateşin 39 derecenin üzerine çıkmaması halinde herhangi bir müdahaleye de gerek duyulmaz. Bebekler ateşlendiğinde hemen ateş düşürücü vermek yerine ateşin sürekli ölçülmesi ve 39 derecenin üzerine çıkmasının beklenmesi önerilir. Bu önerinin nedeni, tehlikeli seviyeye çıkmayan yüksek ateşin, bebeklerin bağışıklık sisteminin güçlenmesine faydasını olmasıdır.

Şayet bebeklerde ağrı, uyuyamama ya da sürekli ağlama gibi bir durum söz konusu ise, bebeğin rahatlamasını sağlamak adına ateşinin düşürülmesi gerekebilir. Özellikle anneler bu noktada paniğe kapılarak hemen ateş düşürücü verme yoluna gidebiliyor. Hatta antibiyotik verme gibi tehlikeli bir seçim de yapabiliyor. Ateşlenen bebeklerin ve çocukların annelerde paniğe neden olmaması gerekir. Ateşin düşürülüp düşürülmemesi ya da ateşlenmenin neden kaynaklandığı noktasında kararın doktorlara bırakılması gerektiğinin altını çizmek isteriz.

Yüksek Ateşte Destek Tedavi

Destek tedavi kapsamında ortam ısısı büyük önem taşıyor. Ortam ısısının 21 ya da 22 derece olması gerekir. Ortamın daha sıcak olması nasıl tehlike arz ediyorsa, daha düşük olması da aynı oranda tehlikelidir. Bu noktada yapılan hata, bebekleri ya da çocukların karşısına vantilatör gibi aygıtların koyulması oluyor. Asla bebek ve çocukların hava akımına maruz kalmaması gerektiğini bilmelisiniz. Kalın kıyafetleri çıkarmanız ve sadece ince bir pijama giydirmeniz de destek tedavide önemli bir unsurdur. Üşüyen ya da titreyen çocuklara kalın kıyafet giydirilmemeli, üzeri örtülmemelidir.

Yüksek ateşte destek tedavi beslenmeyi d yakından ilgilendiriyor. Çocuklarda iştah kaybı olabilir fakat aç kalmaması gerektiğini bilmelisiniz. Yüksek ateş terlemeyi ve solunumun daha hızlı olmasını beraberinde getirir. Bu durum vücudun normalden daha fazla sıvı kaybetmesine neden olur. Sıvı kaybının giderilmesi için çocukların bol miktarda sıvı alması gerekir. Su, meyve suyu, ayran, çorba ve benzeri yiyecek ile içeceklerin gün içerisinde tüketmesi sağlanmalıdır. Aynı zamanda yağlı ve sindirmesi zor olan gıdalardan da kaçınmak gerekir.

Destek tedavi kapsamında çocukların çok fazla hareket içeren fiziksel aktivitelerden uzak tutulması gerekir. Ancak oyun oynamasını ya da evde dolaşmasını engellemenize gerek yok. Hafif aktivitelerde bulunması, vücudu için de faydalıdır. Çocukları ıslatılmış çarşafa ya da havluya sarmak gibi eylemler çok tehlikelidir. Bu tür hareketlerde bulunmamalısınız.

Ateşlenen Bebeklere Ilık Su ile Banyo ve Pansuman Yapılması

Bebeklerin yüksek ateş durumunda ılık su ile banyo yaptırılması ya da yine ılık su kullanarak pansuman yapılması faydalı olabilir. Ancak bu esnada bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Bu hususları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Su ısısı 29 ila 32 derece arasında olmalıdır.
• Bir kabı ılık su ile doldurarak 3 adet el havlusu hazırlayın.
• Bebeği kuru olan havlu üzerine yatırın ve kıyafetlerini çıkarın. Üzerine ince bir örtü ya da çarşaf örtün.
• Havlulardan diğerini ıslatın ve bebeğin alnına koyun. Diğer havluyu da ıslatarak bebeğin yüzünü, karnını, koltuk altını, kollarını ve bacaklarını silin.
• Yaklaşık 30 dakika boyunca bu işleme devam edin.
• Banyo için suyun yine 29 ila 32 derece arasında olması gerekir.
• Küveti bu sıcaklıktaki suyla doldurun ve bebeği yatırarak 30 dakika suyun içerisinde kalmasını sağlayın.
• Çıkararak bebeği kurulayın ve alt bezi ile kalacak şekilde üzerine ince bir örtü örtün.
• Suyun içerisinde sirke, alkol ya da buz atmak son derece tehlikelidir!
• Havale geçiren bebekler için ılık su banyosu asla yapılmamalıdır!

Çocuklarda Yüksek Ateşin İlaç Tedavisi

Yüksek ateş tedavisinde yapılan en büyük hata ailelerin doktora danışmadan antibiyotik kullanmasıdır. Antibiyotik ateş düşürücü değildir. Ateş düşürücü ile antibiyotiklerin birbirinden ayrılması gerekir. Çocuklarda yüksek ateş tedavisinde parasetamol gibi ilaçlar kullanılır. Parasetamol, yan etkileri çok az olduğundan ilaç tedavisinde sıklıkla kullanılır. Çocuğun yaşına bağlı olarak dozu hekim tarafından belirlenir. Genellikle 4 ila 6 saatte bir alınması önerilir ve çocuğun kilosuna göre, kg başına 10 ila 15 mg alınmalıdır. Günlük alım dozunun asla 60 mg’ı geçmemesi gerekir. Parasetamol ilaçların doktora danışılmadan çocuğa verilmemesi gerekir.

3 Ayın Altındaki Bebeklerde Yüksek Ateş Neden Önemli?

Bebeklerde yüksek ateş detaylı bir yaklaşım gerektirir. 3 ayın altında olan bebeklerde yüksek ateş görüldüğünde asla zaman kaybedilmemesi ve sağlık kuruluşuna başvurulması büyük önem taşır. Çünkü 3 aydan daha küçük olan bebeklerde ateşlenmenin pek çok farklı nedeni olabilir. Yüksek ateş bu dönemde olan bebeklerde bazı hastalıkların belirtisi olarak da ortaya çıkabilir. Dolayısıyla klinik ortamda ateşin nedeninin araştırılması gerekecektir. Bebeklerde ve çocuklarda yüksek ateş durumunda 3 günlük zaman dilimi de çok önemlidir. Ateşin 38.5 üzerine çıkmaması durumunda dahi 3 gün boyunca devam eden yüksek ateş, nedeni mutlaka araştırılması gereken bir sıkıntıdır. Dolayısıyla bebeği ya da çocuğu sağlık kuruluşuna götürmeniz gerekir.

2 Yaşından Küçük Çocuklarda Yüksek Ateşe Dikkat!

2 yaşından daha küçük olan çocuklarda da yüksek ateş önemli bir bulgu haline gelebiliyor. Eğer çocuğunuz 2 yaşından küçükse ve aşağıdaki semptomlardan en az 2 tanesi çocuğunuzda görülüyorsa derhal sağlık kuruluşuna gitmelisiniz. Çünkü bu bulgular ciddi bir enfeksiyon şüphesini doğurmaktadır.

• Ateş 40 derecenin üzerine çıkıyorsa
• Ateş 3 günden daha uzun süredir devam ediyorsa
• Ateşin düşmüş olmasına karşın çocuktaki huzursuzluk durumu devam ediyorsa
• Çocukta sürekli uyuma isteği, bilinç bulanıklığı ya da sayıklama gibi bir durum varsa
• Yüksek ateşle beraber mor deri döküntüleri varsa
• Çocuk daha önce havale geçirmişse
• Çocuğun bıngıldağında kabarıklık ya da seğirme gibi atma durumu varsa
• Ağzında kuruluk ya da gözyaşının olmaması gibi bir durum varsa
• Bıngıldağında ya da göz çevresinde çökme meydana gelmişse
• Çocuk çok sık nefes alıyor ya da nefes almada zorluk çekiyorsa
• Çocukta öksürük, hırıltı ya da göğüs ağrısı varsa
• Kulak, karın ya da boğaz ağrısı varsa
• Ensesinde sertleşme varsa
• Sık ishal ya da devamlı kusma hali varsa
• İdrarın renginde değişiklik ya da idrar yaparken yanma varsa

Hiç zaman kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurmalısınız!

Çocuklarda Yüksek Ateş Neden Olur?

Yüksek ateş pek çok farklı nedenden kaynaklanabilir. Çocuklarda yüksek ateşin en yaygın nedeni ise enfeksiyonlardır. Grip, kızamık, üst solunum yolu enfeksiyonları, kızamıkçık, suçiçeği, kabakulak, sinüzit ve idrar yolu enfeksiyonu en sık görülen enfeksiyonlar arasında yer alır. Aynı zamanda tonsillofarenjit, zatürre, orta kulak iltihabı, gastroenterit, ensefalit, myokardit, artrit, sepsis, bakteriyemi, osteomyelit de diğer enfeksiyon içerikli olan ve yüksek ateş ile kendini belli eden hastalıklardır.

Bir diğer neden de aşılardır. Özellikle karma aşılar bebeklerde ve çocuklarda yüksek ateşe sebebiyet verebilir. Dokularda meydana gelen bazı sorunlar, travma, yanık ya da kas içi enfeksiyonları da yüksek ateşe neden olur. Ayrıca çocuklarda diş çıkarma dönemlerinde de ateş meydana gelir. İshal ve kusma gibi vücudun fazla su kaybetmesi, kısa sürede yüksek ateşe sebebiyet verir. Lösemi ve lenfomanın belirtileri arasında da yüksek ateş bulunur. Bazı rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan ilaçların vücut ısısının yükselmesine neden olduğu da bilinir.

Kafa travmaları, kan transfüzyonları bir diğer yüksek ateş nedeni olmaktadır. Zehirlenme , gut ve üremi gibi metabolizmadan kaynaklanan hastalıklar da yüksek ateş yapar. İnflamatuar nitelikte olan bağırsak hastalıklarının yüksek ateş yaptığı bilinir. Ateşin ne kadar sürdüğünün önemli olduğuna daha önce değinmiştik. Genellikle 3 ila 4 gün süren yüksek ateş, alt ve üst solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanır. Ancak mide ya da bağırsak sistemlerinde meydana gelen bazı hastalıklar da bu sorunu beraberinde getirebilir.

Yüksek Ateş Durumunda Vücutta Neler Olur?

Vücudun ateşi yükseldiğinde, özellikle 39 ila 40 derece olduğunda bedenin harcadığı enerji ciddi seviyede artar. Bu durum beraberinde kalbin daha hızlı atmasını ve solunumun daha hızlı olmasını getirir. Ateş yükselmesi halinde vücut otomatik olarak kollardaki ve bacaklardaki damarları büzer. Amacı bu bölgeye daha az kan akışı olmasıdır. Damarları büzerek kol ve bacaklara giden kanın bir bölümünün beyne, kalbe ve karaciğere gitmesini sağlar. Buna bağlı olarak vücut çok sıcakken kollar ve bacaklar soğuk kalır. Tüm bunlar ciltte de bazı değişimler olmasını sağlar. Örneğin vücutta alacalı bir ten görünümü olabilir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Ateş Kaç Olmalı?

Çocuklarda ve bebeklerde normal vücut ısısı 37 ila 38 derecedir. Gün içerisinde çocuklar çok hareket ettiklerinde 38 dereceye çıkabilen vücut ısıları, uyurken 37’ye düşebilir. Bebekler 6 aylıktan daha küçükken vücut ısılarındaki değişim yok denecek kadar az olur. 6 aylıktan büyük ve 2 yaşından küçük olan bebeklerde gün içerisinde vücut ısıları en fazla 1 derece değişir. 6 yaş sonrasında ise gün içerisinde vücut ısıları 2 derece değişebilir. Akşam saatlerinde hem bebek hem de çocukların vücut ısıları daha yüksek olur. Ayrıca havanın çok sıcak olması durumu da dikkate alınabilir. Çok sıcak havalarda bebek ve çocukların olması gerekenden biraz daha kalın giydirilmesi, vücut ısılarının 38.5 değerine yükselmesini sağlayabilir.

Ateş Ölçümü Nasıl Yapılır?

Ateş ölçümünün doğru yapılması ve bu hususların da dikkate alınması gerekir. Ateş ölçümünde en yüksek ısı popodan alınan ısı olacaktır. Ağız içerisinden ölçüm yapıldığında biraz daha düşük bir ısı alınır. Koltuk altı ısısı en düşük ısıyı verir. Koltuk altından, vücudun ısısından yaklaşık 1 derece daha düşük bir ısı alınır. Konuyu özetleyecek olursak, vücudun neresinden ateş ölçümü yaptığınıza bağlı olarak yüksek ateşten söz edilebilir ya da edilmeyebilir. Çünkü vücudun her bölgesinden aynı ısı değerini almanız olanaksızdır. Yüksek ateşten söz edebilmek için aşağıdaki ısı değerlerine göz atın.

• Popodan alınan ısı 38.2’nin üzerindeyse yüksek ateş vardır.
• Ağızdan alınan ısı 37.8’in üzerindeyse yüksek ateş vardır.
• Koltuk altından alınan ısı 37.2’nin üzerindeyse yüksek ateş vardır.
• Kulaktan alınan ısı 38 derecenin üzerindeyse yüksek ateş vardır.

Ateş Yükseliyor mu, Düşüyor mu?

Ailelerin mutlaka bilmesi gereken bir diğer husus da, vücudun verdiği tepkilere bakarak ateşin yükselmekte mi, yoksa düşmekte mi olduğunun öğrenilmesidir. Eğer çocuğunuzda üşüme ve titreme başladıysa, ateşi yükselmeye devam ediyor demektir. Çocuğun özellikle yüz bölgesinde pembelik oluştuysa, ateş en yüksek seviyeye çıktı demektir. Eğer çocuğunuz terlemeye başladıysa ateşi düşmeye başladı demektir.

Yüksek Ateş Beyin Hasarına Neden Olur mu?

Ailelerin yüksek ateş durumunda bu denli endişe etmelerinin ve paniklemelerinin nedeni, yüksek ateşin bebeğin ya da çocuğun beyninde kalıcı hasar bırakacağı endişesidir. Yüksek ateşin beyin hasarı yaptığı doğrudur. Ancak beyin hasarından söz edebilmek için popodan yapılan ateş ölçümünün 41’in üzerinde bir rakam göstermesi gerekir. Doğru zamanda yüksek ateşe müdahale edilmemesi ve çocuğun yüksek ateşe karşın, radyatör gibi ısı yayan bir aygıtın yanında kalması, arabada güneş gören bir yerde olması, havale geçirmesi ve müdahale edilmemesi gibi bir durumda ancak vücut ısısı 41 üzerinde seyreder ve beyin hasarından söz edilebilir.

Ateş Ölçümünde Bunlara Dikkat Edin!

• Popodan ateş ölçümü termometrenin kırılması, enfeksiyon bulaşması, rektal travma gibi çeşitli riskler barındırır. Bu risklerin gerçekleşme olasılığı 2 milyonda 1’dir.
• Koltuk altından yapılan ateş ölçümünde yalancı negatiflik riski bulunur. 6 aydan daha küçük olan bebeklerde bu riskin gerçekleşme olasılığı, evde ölçüm yapıldığında % 79, klinik ortamda ölçüm yapıldığında ise % 27’dir. Bu riskin azaltılması için termometrenin koltuk altında 8 dakika bekletilmesi gerekir.
• Klasik cam civalı termometre kullanıldığında termometrenin 9 dakika tutulması gerekir. Rektal termometreler ise 1 dakika bekletildiğinde yeterli olur.
• İki ateş ölçümü arasında en az 30 dakika beklenmesi gerekir.

Hiperpireksi Nedir?

Hiperpireksi ateşin aşırı yükselmesidir. Ancak bir kişide hiperpireksiden söz edebilmek için ateşin 41 derecenin üzerine çıkmış olması gerekir. Yapılan son araştırmalar, yüksek ateş nedeniyle çeşitli sağlık kuruluşlarına başvuran her 2100 bebek ya da çocuktan sadece 1’inde hiperpireksi görüldüğünü ortaya çıkardı.

Yüksek Ateşin Faydaları Neler?

• Yüksek ateş yaşayan çocukların ve bebeklerin nötrofil göçünde artış olur.
• Nötrofillerde antibakteriyel özellikte olan maddelerin üretimi fazlalaşır.
• Vücudun interferon üretiminde artış olur.
• T hücre proliferasyonunda artış meydana gelir.
• İnterferonun antiviral ile antitümör aktivitesinde artış olur.
• Vücuda giren mikroorganizmaların büyümesi yavaşlar.

Yüksek Ateşin Zararları Neler?

• Hafif dehidratasyon meydana gelebilir.
• Basit febril konvulziyon görülebilir.
• Febril deliryum oluşabilir.
• Isı şoku ve kalıcı beyin hasarı oluşabilir.
• Zincirleme nöbet görülebilir.

Yüksek Ateşte 41 Derece Üstünde Ne Olur?

Bu konuda onlarca bilimsel çalışma yapıldı. Aslında ateşin 41 dereceye ulaşması, her zaman ve herkeste bazı zararların görüleceği anlamına gelmez. Örneğin yapılan bir bilimsel çalışmada 3 kilometrelik bir koşu sonrasında insanların vücut ısılarının 41 dereceye ulaştığı kanıtlandı. Ancak bu ısı nedeniyle herhangi bir sağlık sorunu ya a vücutta bir hasar meydana gelmedi. Pek çok insanın 41.5 derece ateşi dahi tolere edebildiği bilinir. Fakat vücuda giren bir mikroorganizmadan kaynaklı olarak yüksek ateş yaşanıyorsa, durum çok daha farklı bir form kazanabilir. Ancak elbette bu durum yüksek ateşin önemsenmemesi anlamına gelmez. Özellikle bebeklerde ve çocuklarda yüksek ateş durumunda bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğinin yeniden altını çiziyoruz.

Isı Şoku Nedir?

Ateşin 42 derecenin üzerinde olduğu durumda ortaya çıkan, deliryum, koma ile anhidrozla birlikte görülen ısı şoku oldukça tehlikeli boyuta ulaşabilen bir durumdur. Tedavi edilmemesi durumunda % 80’in de üzerinde ölümcüldür. Çocuklarda görülme olasılığı ancak yüksek ateşin çok ciddi seviyede olması ve müdahale edilmemesi durumunda ortaya çıkar. Ayrıca kişide terlemeyi önleme özelliğine sahip olan bir hastalık mevcut değilse, ısı şokunun yaşanma olasılığı bir hayli düşüktür.