Gut Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Romatizmal hastalıklardan biri olan gut hastalığı ülkemizde % 3 oranında görülme sıklığına sahiptir. Halk arasında beslenme hataları nedeniyle ortaya çıktığı düşünülse de, gut hastalığı aslında sadece yeme ve içme alışkanlıklarından doğan bir hastalık değildir. Halk arasında bu düşüncenin oluşmasının nedeni, geçmişte bazı padişahların aşırı yemek yemesi ve gut hastalığına yakalanarak ölmesidir. Keza bu nedenle halk arasında bu hastalık “padişah hastalığı” olarak adlandırılır. Pek çok hastalıktan farklı yönleri de olan gut hastalığı, zaman zaman ortaya çıkar. Hastaların büyük bölümünde ayak baş parmağında iltihaplanma olması şeklinde kendini belli eder.

Gut Hastalığının Nedenleri

Bilindiği gibi başta proteindeki bazı maddeler olmak üzere vücuttan atılması gereken maddeler, vücut tarafından önce ürik aside dönüştürülür. Bazı kişilerde ürik asit olması gerekenden daha fazla birikir veya ürik asidin vücuttan atılması ile ilgili çeşitli sorunlar yaşanır. Bu durumda kandaki ürik asit miktarında artış meydana gelir ve ürik asit bu defa eklemlerde birikmeye başlar. Buna bağlı olarak da eklemlerde iltihaplanma meydana gelir. Gut hastalığında genetik faktörler de önemlidir. Kişinin beslenme tarzında herhangi bir sorun olmasa da aktarılan genler nedeniyle gut hastalığına yakalanabilir. Özellikle anne, baba ve kardeşler, anne ve babanın kardeşlerinde gut hastalığı ortaya çıkmış ise kişide gut görülme olasılığının daha yüksek olduğundan söz edilebilir.

Gut Hastalığı Kimlerde Görülür?

Bu hastalık kadınlara nazaran erkeklerde daha sık görülür. Genellikle 40 ila 65 yaş arasında ortaya çıkan gut hastalığı kadınlarda menopoz dönemi tamamlandıktan sonra görülmeye başlanır. 40 yaş altında gut hastalığı görülmesi, sadece dünyada birkaç vaka ile sınırlıdır. Elbette tüm hastalıklar gibi gut hastalığında da bazı risk faktörleri bulunuyor. Bu risk faktörlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Aşırı alkol tüketimi, kırmızı et, sakatat ve kabuklu deniz ürünlerinin fazla tüketilmesi
• Früktoz bakımından zengin olan yiyecekler ve içeceklerin tüketilmesi
• Kontrolsüz kan basıncı, şeker hastalığı, aşırı kiloya sahip olunması
• Yüksek kolesterol ve ateroskleroz gibi çeşitli hastalıklara sahip olunması
• İdrar söktürücü ve kan sulandırıcı ilaçların fazla alınması
• Organ nakli ya da lösemi hastalığının tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar
• Kişinin ailesinde gut hastalığının görülmesi
• Lesch Nyhan sendromu gibi çok ender görülen bazı hastalıklar

Gut Ataklarını Tetikleyen Unsurlar

• Alkolün aşırı tüketilmesi
• Fazla beslenme ya da hatalı beslenme
• Aniden ağır bir hastalığın ortaya çıkması
• Hatalı diyetler
• Eklem travmalarının yaşanması
• Bazı ameliyatlar
• Bazı ilaç tedavileri
• Hayvansal gıdaların fazla alınması
• Kabuklu deniz mahsulü ürünlerin sıklıkla tüketilmesi
• Katı yağların ve doymuş yağların fazla tüketilmesi

Gut Hastalığının Belirtileri

Bu hastalık kendini ataklar şeklinde belli eder. Genellikle yaşanan ilk atak oldukça şiddetlidir ve eklemlerde hem ağrı hem de şişme meydana gelir. Ayak baş parmağında iltihaplanma olması, tipik bir gut hastalığı belirtisidir. Parmakta şişmenin yanı sıra kızarıklık, hassasiyet ve şiddetli bir ağrı da meydana gelir. İlk atak atlatıldıktan sonra hastalık aslında devam eder ancak herhangi bir belirti de göstermez. Hastanın kanındaki ürik asit miktarı aslında azalmamıştır ancak atak sonrasında hastalık ara evreye girer ve bir sonraki atağa kadar hastada bir şikayete neden olmaz. Sadece vücudun eklemlerinde tuz birikmesi yaptığından hareket kısıtlılığı meydana gelebilir. Bazı gut hastalarında avuçlarda ya da parmaklarda şişmeler meydana gelebilir. Genellikle bu durum bir sakınca doğurmaz ama hastanın günlük yaşantısını zora sokacak kadar büyük şişlikler meydana geldiğinde alınması gerekir. Gut hastalığının belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Sabaha karşı eklemlerde romatizmal ağrı tipinde ağrı olması
• Eklemlerde şişme olması
• Geceleri eklem ağrıları nedeniyle uyanmak
• Karında ve belde ağrı olması
• İdrarda kan ya da taş olması
• Eklem ağrılarının kronik bir hal alması

Gut Hastalığının Tanısı

Tanı konması için hastadan kan numunesi alınması ve kandaki ürik asit miktarına bakılması gerekir. Sağlık kuruluşlarında yapılan kan testinin sonucunda, kandaki ürik asidin yüksek çıkması aslında gut hastalığı tanısı konması için yeterli olmaz. Ancak gut tespitini sağlayacak başka bir test bulunmuyor. Bu nedenle kati test için film çekilmesi ve eklemlerdeki şişliklerin kontrol edilmesine de gereksinim duyulabilir. Eklemlerde şişlik görülmesi halinde, eklemden sıvı örneği alınır. Bu sıvıda ürik asit kristalleri mevcut ise kesin olarak gut tanısı konabilir. Gut hastalığının herkeste aynı şekilde yaşandığından söz edilemez. Örneğin sadece tek bir atak geçiren ve sonrasında yeni bir atak yaşamayan gut hastaları da mevcuttur.

Gut Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bu hastalığın tedavisinin yapılması için hastalığın hangi evrede olduğunun tespit edilmesi gerekir. Çünkü hastalığın bazı evrelerinde kandaki ürik asit yüksek olur. Ancak buna karşın hastada atak meydana gelmez. Bu evrede uygulanan tedavide amaç, hastanın kanındaki ürik asit miktarını azaltmaya yöneliktir ve ilaç tedavisi uygulanır. Eğer hastanın ürik asidi atma noktasında bir sağlık sorunu varsa, yine ilaç tedavisi ile daha fazla ürik asit atılması sağlanır.

Çok sık atak yaşayan kişilerde uygulanan tedavi yine ilaç alımı şeklindedir. Aynı zamanda hastalara bol miktarda sıvı alması ve gün içerisinde yeteri miktarda su içmesi önerilir. Bol su tüketimi, eklemlerde biriken tuz kristallerinin çözülmesini sağlar. Hem hastada böbrek taşı oluşmasını engelleme hem de tuz kristallerinin vücuttan atılmasını sağlamak noktasında bol su tüketimi büyük önem taşır. Hastalık hangi evrede olursa olsun tedavi ile birlikte diyet uygulanması da gerekir. Beraberinde, deniz mahsulü ürünler ve hayvansal yağ içeren gıdaların tüketilmemesi de gut tedavisinde son derece önemlidir.

Gut hastalarının kan sulandırma özelliğine sahip olan ilaçları da kullanmaması gerekir. Kırmızı et tüketilmemesi, tansiyon ya da kolesterolü normal bir sınır çerçevesinde tutmak, ideal kiloya ulaşmak ve bu kiloyu korumak gut hastalarının zorunlu olarak uyması gereken hususlardır.

Gut Hastalığının Evreleri

Bu hastalık 4 farklı evreye sahiptir.

• Akut Atak Evresi

Ani bir şekilde eklemlerde şişme ve ağrı meydana gelir. Bu ağrı ve şişlik 5 ila 10 gün devam eder.

• İnterkritik Evre

Atağın sona ermesiyle hastalığın girdiği evredir. Hastanın şikayetleri son bulur. Ancak bir süre sonrasında yeniden atak meydana gelir.

• Kronik Gut Evresi

Çok sayıda atak yaşandıktan sonra şayet gut hastalığı tedavi edilmemiş ise kronik bir form alır. Gut hastalığının kronikleşmesi maalesef eklemlerde kalıcı şişmelere ve hareket kısıtlamaları olmasına sebebiyet verir. Bu hastalık iltihaplı eklem romatizması ile sıklıkla karışır.

• Tofüslü Evre

Ürik asidin dokularda ya da cildin alt katmanında çökmesi ile meydana gelen evredir. Derinin altında ya da farklı dokularda ciddi bir kristal birikmesi meydana gelir. Söz konusu birikme en çok ayak baş parmağında, ellerde ve dirseklerde, parmakların üst bölümünde veya büyük eklemlerde ortaya çıkar.

Gut Hastalığı Diyeti

Bu hastalıkta diyet büyük önem taşır. Kanda bulunan ürik asidin miktarının artmasını önlemeye yönelik bir diyet programının uygulanması gerekir. Bu nedenle et tüketiminin ciddi seviyede sınırlandırılması ve kabuklu deniz mahsullerinin asla tüketilmemesi son derece önemlidir. Ürik asit dengesini sağlama noktasında süt ve yoğurdun mutlaka tüketilmesi de önerilir. Alkol ise gut hastalarına yasaktır. Aynı zamanda kan sulandırıcı ilaçlar asla kullanılmamalıdır. Eğer hasta farklı bir rahatsızlığı nedeniyle kan sulandırıcı ilaç almak zorundaysa, hekimine giderek gut hastalığından söz etmeli ve kullanılan ilacın türevinin reçete edilmesini sağlamalıdır. Akşam yemeklerinde fazla gıda alınmaması gerekir. Ayrıca gut hastalarına hareketli bir yaşam önerilir. Günlük düzenli yürüyüşler, hastalığın tedavisinde oldukça mühimdir.

Gut Hastalarının Tüketmemesi Gereken Gıdalar

• Dalak
• İşkembe
• Pastırma
• Sucuk
• Sosis
• Ördek eti
• Kaz eti
• Salam
• Yürek
• Sardalye
• Kabuklu deniz ürünleri
• Küçük balıklar
• Tam yağlı süt ve tam yağlı süt ürünleri
• Mayalı yiyecekler
• Kuru yemişler
• Karbonatlı yiyecekler
• Esmek ekmek çeşitleri
• Kızartılmış yumurta
• Margarin, tereyağı, katı yağlar ve iç yağlar

Gut Hastalarının Az Oranda Tüketebileceği Gıdalar

• Mercimek, kuru fasulye ve nohut günde en fazla 7 yemek kaşığı tüketilebilir.
• Ispanak ve karnıbahar günde en fazla 8 yemek kaşığı tüketilebilir.
• Bezelye, mantar ve kuşkonmaz günde en fazla 2 yemek kaşığı tüketilebilir.
• Meyve, tuz, nane ve maydanoz istendiği kadar tüketilebilir.
• Rafadan ya da tam haşlanmış yumurta 3 günde 1 adet tüketilebilir.

Gut Hastaları Ne Yapmalı?

• Günde 2 ila 4 litre arasında (8 ila 16 bardak) su tüketin.
• Alkol asla almayın.
• Her gün 1 saat hızlı tempoda yürüyün.
• Günlük beslenme diyetinize harfiyen uyun.
• Doymuş yağ içeren tüm gıdalardan uzak durun.
• Fazla kilolarınız varsa zayıflayın ve ideal kilonuzu koruyun.
• Günde 1 bardak kafeinli ya da kafeinsiz kahve tüketin. (ürik asit düzeyini azaltıyor)
• C vitamini almaya özen gösterin.
• Mevsiminde bol miktarda kiraz tüketin.
• Tedavide önerilen ilaçları, önerildiği periyotta aksatmadan alın.
• Vücudunuzun herhangi bir yerinde ağrı olduğunda Aspirin ya da kan sulandıran diğer ağrı kesiciler almayın. Bu tür durumlarda alabileceğiniz ağrı kesicinin hangisi olduğunu hekiminize danışın.
• Doktorunuzun önerdiği gut diyeti beslenme şeklini bir yaşam alışkanlığına dönüştürün.

Doğru tedavi ve doğru diyet ile yüzlerce gut hastasının atak yaşamaktan kurtulduğunu unutmayın. Hekiminizin önerilerini dikkate alarak yaşam kalitenizi yükseltebilirsiniz.