Güncelleme Tarihi: 18 Aralık 2017
Onkoloji, urları (tümörleri) inceleyen bilim dalıdır ve kanser bilim anlamına da gelmektedir. İyi ve kötü huylu olmak üzere ikiye ayrılan tümörlerin teşhis ve tedavisi ile ilgilenen onkoloji, ayrıca kanserden korunma, kanser taraması ve erken tanı uygulamalarını da kapsar. Kanser tanısında önemli yere sahip biyopsi ve patolojik değerlendirme, onkolojinin olmazsa olmazıdır. Biyopside kanser şüphesi taşıyan tümörden doku örneği alınır. Biyopside alınan doku örneği patolojik değerlendirme esnasında mikroskop altında incelenir.
Ülkemizde yapılan araştırmalara bakıldığında kadınlarda en sık meme, tiroid, bağırsak, rahim ve akciğer kanseri görülürken erkeklerde akciğer, prostat, bağırsak, mesane ve mide kanseri görülmektedir.
Onkoloji hangi bilimleri kapsar?
Kanser, hücrelerin kontrolsüz çoğalması durumudur. Kanserli hücrelerin bulunduğu organ ya da sistemin fonksiyonlarının bozulmasına neden olan bir hastalıktır. Bu nedenle hastalığın tanı, tedavi ve takibinde hastalara göre farklılıklar gözlenebilir. Kanser tanı ve tedavisinde farklılık gözlenmesinden dolayı onkoloji hastaları birçok uzmanlık dalı tarafından multidisipliner şekilde gerçekleştirilir. Kanser tedavisi ile ilgilenen diğer uzmanlık alanları ise cerrahi onkoloji, tıbbi onkoloji ve radyasyon onkolojisidir. Birçok uzmanlık dalının beraber çalışması ile hastaların tedavisi daha yakından izlenebilmektedir. Hastalığın tanısının konulmasında etkin rol oynayan cerrahi onkoloji, ayrıca tümörün vücuttan çıkarılmasında da etkilidir. Genel cerrahi, kulak-burun-boğaz, beyin cerrahisi, göğüs cerrahisi, ortopedi vb. cerrahi disiplin bu grup içerisindedir. İlaç ve radyoterapi tedavisi, kanser tedavisi sonrasında uygulanabildiği gibi ameliyata elverişsiz ilerlemiş hastalığı olanlarda da uygulanabilir. İlaçlı tedavi Tıbbi Onkoloji, radyoterapi ile tedavi ise Radyasyon Onkolojisi tarafından uygulanmaktadır. Eğer kanser tedavisi olacak kişi çocuk ise tedavi Pediatrik Onkoloji tarafından yapılmaktadır.
Tanı nasıl konur?
Onkolojide en önemli tanı şekli kişinin klinik öyküsüdür. Kansere işaret eden diğer yaygın belirtiler ise;
- Yorgunluk
- Kilo kaybı
- Açıklanamayan anemi (kansızlık)
- Nedeni bilinmeyen ateş
- Elle hissedilebilen kitleler
- Yeni başlayan ve kötüleşen şikayetler
sıralanabilir.
Kanser nasıl tedavi edilir?
Kanserin birçok çeşidi ve evresi vardır. Tedavi de kanserin çeşit ve evresine göre farklılık gösterebilmektedir. Onkolojide yararlanılan başlıca kanser tedavilerinden;
- Ameliyat
- Kemoterapi
- Radyoterapi
- İmmünoterapi
- Hormon tedavisi
- Moleküler tedaviler
- Kök hücre nakilleri
- Minimal invaziv uygulamaları
yaygın olarak kullanılanlarıdır.
Kemoterapi
Kanser tedavisinde yararlanılan uzmanlık alanlarından biri de Tıbbi Onkolojidir. Tıbbi Onkoloji, kemoterapi uygulamalarını gerçekleştirir. Kemoterapi ise kanserin ilaçla tedavisine verilen isimdir. Tedavi, kanserin türüne göre çeşitlilik göstermekle birlikte damardan veya oral yolla uygulanabilir. Hücre türü, başladığı organ ve yayılma eğiliminde olduğu bölgeye göre kanser planlaması farklılık göstermektedir.
Kemoterapi hangi amaçla yapılır?
Kemoterapi, kanser tedavisinde birçok amaçla yapılabilir. Bunlar arasında;
- Cerrahi operasyon öncesi tümörü küçültmek
- Cerrahi operasyon sonrasında koruyucu amaçlı
- Lokal tedavi yöntemlerinden biri olan radyoterapiden önce, sonra veya her ikisi birlikte
yer almaktadır. Kemoterapi ile kontrolsüz büyüyen kanser hücrelerinin ortadan kaldırılması hedeflenir. Kemoterapi ile etkili dozlarda uygulanarak amaçlanan tedavinin sonuç vermesi amaçlanırken aynı zamanda oluşabilecek yan etkiler de kontrol altına alınır.
Tıbbi Onkolojide tedavi edilen kanser türleri nelerdir?
Birçok kanser çeşidi bulunmaktadır. Bunlara;
- Meme kanseri
- Akciğer kanseri
- Mide-bağırsak kanserleri
- Pankreas kanseri
- Karaciğer kanseri
- Safra kesesi ve yolu kanserleri
- Baş-boyun tümörleri
- Osteosarkom ve yumuşak doku sarkomları
- Beyin tümörleri
- Böbrek-mesane kanserleri
- Prostat kanseri
- Malign melanom
- Tiroid kanseri
- Yumurtalık (over) kanseri
- Rahim ağzı kanseri
- Rahim kanseri
- Testis kanseri
- Lenfomalar
- Multiple myelom
gibi kanser çeşitleri sıralanabilir.
Radyoterapi nedir?
Radyoterapinin bir diğer adı ışın tedavisidir. İyonize radyasyon yardımıyla kanser hastalığı tedavi edilir. Radyoterapinin ana mantığı yüksek oranda radyasyon ile kanserli hücrelerin öldürülmesi veya parçalara ayırıp çoğalmalarını engellemek üzerine kuruludur. Hızlı yayılan kanser hücrelerinde etkili olan radyoterapi, hedefe yönelik tedavi yaklaşımı olarak kabul görmektedir. Işın tedavisinde tümörlü alan üzerine yoğunlaşılır ve yüksek dozda radyasyon bu bölgeye gönderilir.
Radyoterapi hangi kanser tedavilerinde kullanılır?
Radyoterapi günümüzde birçok kanser türü için öncelikli seçenek haline gelmiştir. Radyoterapi tümörlü bölgeye hedef odaklı uygulanma özelliğinden dolayı diğer organları korumaktadır. Bu nedenle jinokolojik kanserler, baş boyun kanserleri ve prostat kanserlerine tek başına uygulandığında başarılı sonuçlar vermektedir. Beyin tümörlerinde ise cerrahi operasyon sonrası küçük boyutlu lezyonları ortadan kaldırmak için tek başına uygulanabilmektedir. Günümüzde neredeyse tüm kanser tedavilerinde tercih edilen radyoterapi, bazı kanser türlerinde uygulanan tek yöntemdir. Kanser hastalarının büyük çoğunluğunda cerrahi işlem ve kemoterapi gibi tedavileri destekleyici olarak radyoterapi önerilmektedir.
Radyoterapinin en çok tercih edildiği kanser tipleri;
- Cilt kanseri
- Baş boyun kanserleri
- Beyin tümörleri
- Meme kanseri
- Prostat kanseri
- Mesane kanseri
- Kadın hastalıkları kanserleri
- Akciğer kanseri
- Yumuşak doku tümörleri
- Kemik tümörleri
- Sindirim sistemi kanserleri
- Lenfomalar
- Çocukluk çağı tümörleri
olarak belirtilebilir.
Cinsel hayatı etkiler mi?
En çok merak edilen ve sorulan soruların arasında radyoterapinin cinsel hayatı etkileyip etkilemediği bulunmaktadır. Işın tedavisi sırasında hastalar tedavinin yan etkileri sebebiyle fiziksel çekiciliklerini yitirdikleri yanılgısına düşerler. Psikiyatr yardımıyla cinsel isteksizlik problemi çözülebilir. Cinsel isteksizlik ortadan kalktığında ise bazı jinekolojik kanserler dışında ışın tedavisi sırasında cinsel ilişki yaşamanın sakıncası bulunmadığı belirtilmektedir.
İmmünoterapi nedir?
Kanser tedavisinde kemoterapi ve radyoterapinin yanı sıra immünoterapi uygulanmaktadır. İmmünoterapi, hastanın bağışıklık sistemini güçlendirmeye dayanan tedavi şeklidir. Bu nedenle immünoterapi yerine biyolojik tedavi veya biyoterapi de denilmektedir. Kişinin bağışıklık sistemi güçlendirilerek kanserli hücreler yok edilir. Bağışıklık sistemi kanserli hücreleri tespit edip saldırarak söz konusu hücrelerin gelişimini engeller. Tabi bu her zaman gerçekleşebilen bir durum değildir çünkü bazı kanser hücreleri, vücudun savunma mekanizmasını pasif hale getirebilir. Savunma mekanizması pasif haldeyken ise kanserli hücreler kontrolsüz çoğalarak daha büyük alana yayılabilir.
Hormon tedavisi nedir?
Cerrahi operasyonları ve ilaçlı tedavilerini yani kamoterapilerini tamamlamış fakat tümörleri östrojen veya hormon reseptörü taşıyan hastalara hormon tedavisi uygulanabilmektedir. Hormon tedavisi yapısal olarak hormonlara benzeyen fakat baskılayıcı özelliği olan hormon ilaçlarının verilmesi temeline dayanmaktadır. Hormon tedavisinde kullanılan ilaçlar östrojenin tümör hücresi üzerindeki etkilerini önlemenin yanı sıra hücre çoğalmasını engelliyor.
Kök hücre nakli nedir?
Kan hücreleri kemik iliğinde yapılmaktadır. Kemik iliğinde bulunan kan yapıcı kök hücreler, bireyin ömrü boyunca kan hücrelerinin üretiminden sorumludur. Kök hücre nakli de çeşitli hastalıkların tedavisinde kan yapıcı özelliğinden yararlanmak amacıyla tercih edilmektedir.
Geçmiş dönemde kök hücreler kemik iliğinden toplandığı için kök hücre tedavisi görecek hastalara kemik iliği nakli yapılırdı. Günümüzde ise kök hücreler kandan toplanabilmektedir. Bu nedenle kök hücre nakli tercih oranı artmıştır.
Hangi kanser türlerinde kullanılır?
Kök hücre nakilleri çoğunlukla kan ve kemik iliğinden kaynaklı kanser türlerinin tedavisinde kullanılır. Kök hücre naklinin tercih edildiği kanser türleri;
- Lösemi
- Multipl miyelom
- Lenfoma
örnek verilebilir. Kök hücre tedavisi öncesi kök hücreler toplanır. Kök hücreler üç yolla toplanabilmektedir. Hücreler, vericinin kemik iliğinden, dolaşan kanda damardan ve göbek kordonundan temin edilmektedir.