Güncelleme Tarihi: 1 Ekim 2022
- Zatürre Aşısı Nedir?
- Zatürre Aşısının Türleri
- Zatürre Aşısı Neden Yapılır?
- Zatürre Aşısı Kimlere Yapılır?
- Sıkça Sorulan Sorular
Zatürre Aşısı Nedir?
Zatürre aşısı, bebekler ve küçük çocuklar başta olmak üzere, toplumun pek çok kesiminde ağır seyreden menenjit, zatürre, sinüzit, orta kulak iltihabı ve kan iltihabı gibi hastalıklara sebep olan pnömokok adlı bakteri türünün ortadan kaldırılması amacıyla kullanılan aşıdır. Pnömokok aşısı olarak da bilinen zatürre aşısı, bağışıklık sisteminin bu bakteriyi tanımasını ve solunum kanallarında gelişebilecek olan şiddetli enfeksiyonların önlenmesini sağlar.
Bu aşı, Türkiye’de, ölüm nedeni olarak beşinde sırada yer alan ve antibiyotik tedavisine karşı direnç gösterebilen zatürrenin ortaya çıkışını engelleyen en etkili çözümdür.
Zatürre Aşısının Türleri
Ülkemizde yoğun olarak iki tür pnömokok aşısı kullanılmaktadır. Pnömokok Polisakkarid aşı (PPA23) ve Pnömokok Konjuge aşı (KPA13) olarak isimlendirilen bu iki tür, hastalığa ve hastanın yaşına göre farklı dozlarda uygulanır ve farklı türdeki bağışıklık hücrelerinin uyarılmasını sağlar.
Beş yıllık koruma sağlayan Pnömokok Polisakkarid aşı, ömür boyunca üç doz halinde alınabilmekte ve tekrarı için en az beş yıl beklenmesi gerekmektedir; bu sebeple bu tür, hekimlerce 65 yaş sonrası için önerilmektedir. Pnömokok Polisakkarid aşı, etkisini yapıldıktan yaklaşık 2 hafta sonra göstermektedir.
Konjuge Pnömokok aşı ise ömür boyu koruma sağlayan özellik gösterir ve diğer türde olduğu gibi yapılmasının ardından, 2 hafta içinde etki gösterir. Çocukluk dönemi de dâhil olmak üzere daha önce zatürre aşısı olmamış kişiler, hekim uygun gördüğü durumda, Konjuge Pnömokok aşısı olabilirler.
Zatürre Aşısı Neden Yapılır?
Pnömokok bakterisinin sebep olduğu hastalıklar, özellikle de zatürre, yılda yaklaşık olarak 450 milyon kişiyi etkilemekte; dünya nüfusunun yaklaşık olarak %7sinde ciddi problemlere yol açmakta ve yılda 4 milyon kişiyi hayattan koparmaktadır. Bu denli ağır sonuçları olan bir hastalığın önlenmesi ise aşılama ile mümkündür. Yapılan araştırmalar, antibiyotik kullanımının azaltılmasını ve bağışıklığın artırılmasını sağlayan zatürre aşısının hem yetişkinlerde hem de çocuklarda viral pnömonilere karşı koruma oluşturduğunu göstermiştir.
Antibiyotik ile önlemeyen ve bakteri, virüs ve parazitlerin neden olduğu akciğer enfeksiyonlarının ortadan kaldırılmasını sağlayan zatürre aşısı, bireysel çözümlerin yanı sıra, pnömokok bakterisinin neden olabileceği hastalıkların topluma yayılmasını da engeller; bu yönüyle toplum sağlının önemli koruyucularından biridir. Ayrıca, influenza (halk arasında basitçe “grip” olarak bilinen virüs türü) salgınları açısından da oldukça etkilidir.
Kovid-19 salgınının var olduğu bu günlerde, uzman hekimler, zatürre aşısının koronavirüs tedavisi sırasında, hastanın pnömokok bakterisi ile ilişkili ek bir sorun yaşamaması açısından etkili olduğunu dile getirmektedir.
Zatürre Aşısı Kimlere Yapılır?
Zatürre aşısı, bebekler ve küçük çocuklar (5 yaşından küçük) ile 65 yaşından büyük kişilere yapılmaktadır. Bununla birlikte, pnömokok bakterisinin neden olduğu hastalıklar açısından riskli gruba giren kişilerin de hekim onayı alarak zatürre aşısı yaptırması gerekir. Bu kişiler şöyledir:
- Bağışıklık sistemini baskılayan kronik rahatsızlıklara (hematolojik kanserler, HIV enfeksiyonu vb.) sahip olanlar,
- Organ nakli olanlar,
- Dalağıyla ilgili sorun yaşayan; operasyon geçirmiş olanlar,
- Alkolizm sorunu bulunanlar,
- Beyin, omurilik sıvısı kaçağı olanlar,
- Kanser tedavisi alanlar,
- Tekrarlayan pnömoni enfeksiyonu geçirenler,
- Kohlear implant (biyonik kulak) ameliyatı geçirmiş olanlar,
- Kronik kalp, böbrek, karaciğer, akciğer (astım) rahatsızlıkları bulunanlar ile şeker hastası olanlar.
Bunların yanı sıra, pnömoni enfeksiyonu ile, meslek gereği sıklıkla karşılaşan sağlık çalışanları da bu aşıyı yaptırmalıdır.
Tüm bunların haricinde, aşının ilk doz uygulaması ertesinde ağır bir alerjik reaksiyon geliştirmiş kişiler ile enfeksiyona bağlı olarak ateşli hastalık geçirmekte olan kimseler, bu aşıyı yaptırmamalıdır. Ayrıca, hamile kadınların bu önleyici tedaviyi alıp alamayacağına dair karar hekim tarafından verilir.
Sıkça Sorulan Sorular
- Zatürre aşısı hangi mevsimde yapılmalıdır?
Bakteriden arındırılmış olan zatürre aşısını yaptırmak için belirli bir mevsim yoktur.
- Zatürre aşısının yan etkileri var mıdır?
Zatürre aşısının yan etkileri bulunmakla beraber, bu etkiler, aşının koldan kas içine yapılan güvenli bir birleşim olması sebebiyle oldukça hafif seyredir. Enjeksiyon yapılan noktada hafif ağrı, şişlik ve kızarıklık görülebilir. Bununla beraber aşı olan kişide, yaklaşık 36 saat boyunca orta şiddetle ateş gözlenebilir. Ayrıca, bu süre boyunca, iştahta azalma, deri döküntüsü, kas ve eklem ağrıları, yorgunluk, titreme ve baş ağrısı da oluşabilir. Bu belirtilerin beklenilenden uzun sürmesi durumunda tıbbı destek alınması önerilir.
- Grip ve zatürre aşıları aynı anda yaptırılabilir mi?
Grip ve zatürre aşısının aynı anda yaptırılması erişkinler için mümkündür. Hatta grip de doğru bir tedavi yapılmadığında akciğerleri ciddi anlamda etkileyebileceğinden, her iki aşının da beraber yaptırılması hekim tarafından önerilebilir. Bununla birlikte, aşılar aynı gün ve aynı seansta uygulanacaksa, farklı vücut bölgelerinin seçilmesi önemlidir.
- Zatürre aşısı yeni tip koronavirüsten korur mu?
Zatürre aşısı, yeni tip koronavirüs için özel olarak geliştirilmediğinden, bu tip virüse karşı tam anlamı ile koruyucu olmasa da, akciğer yerleşimli hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için destekleyici bir özellik gösterebilir. Bununla beraber, Kovid-19 tedavisi alan hastanın aynı zamanda, bakteriyel zatürreden etkilenmemesi ve hastalığın ağır seyretmemesi için bu aşı oldukça etkili olabilmektedir.
- Zatürre aşısı nasıl temin edilir?
Bebekler için zatürre aşısı, sağlık ocaklarında 2 aydan itibaren ücretsiz yapılmaktadır. Yetişkinlerin ise, aşıyı yetkili sağlık kuruluşlarından temin etmesi gerekir. Bununla beraber, aşılama öncesi hekime başvurmak ve onay almak elzemdir.