Hipermobilite Sendromu

Hipermobilite, eklemlerde artmış hareket açıklığına neden olan bir durumdur. Hipermobil kişilerin eklemleri normale göre daha esnek ve gevşek yapıdadır. Çoğu zaman bu durum herhangi bir şikâyete yol açmazken bazı kişilerde ağrı gibi çeşitli yakınmalara sebep olan hipermobilite sendromu mevcut olabilmektedir. Tanısı geç konulan bu hastalar endişeli ve depresif bir hal alabilmektedir.

Bağ dokusunun yapısal proteini olan kollajenin hatalı yapımı sonucu hipermobil kişilerde normal bireylere göre kollajen fibrilleri daha ince ve düzensiz yapıdadır. Bu durum eklemlerde yıpranma ve yumuşak doku yaralanmalarında yatkınlığa yol açmaktadır.

Toplumda %10-20 oranında ve kadınlarda 3 kat daha sık görülmektedir. Ağrı, en yaygın yakınmadır. Yakınmalar aktivite ile ilişkili olduklarından, günün daha geç saatlerinde görülme eğilimindedir. Sıklıkla yaygın ve kronik ağrı yakınması vardır. Semptomlar genellikle çocukluk çağında başlar erişkin çağda da devam eder. Tekrarlayan mikrotravmalar ağrı reseptörlerini duyarlı hale getirerek ağrının belirgin hale gelmesine neden olur. Ağrı bir veya birkaç eklemde olabildiği gibi, sıklıkla da yaygın ve simetriktir. Eklemlerden ses gelme ve şişlik yakınmaları eşlik edebilir. Romatolojik kan tetkiklerinde özellik yoktur. Sabah tutukluğu bulunmaz. Eklemlerde görülebilen şişlik yüklenmeye bağlı oluşur ve kısa sürede dinlenmek ile geriler. Yakınmaları açıklayacak neden bulunamadığı için bu olgularda genellikle psikolojik bozukluk olduğu düşünülür!

Tanı

• Beighton skoru kişilerdeki hipermobilite varlığını değerlendirmede kullanılmaktadır. Hastalar yapabildikleri manevralar üzerinden, her manevra 1 puan olarak değerlendirilir. 9 puan üzerinden 4 ve üstü alanlar hipermobil olarak değerlendirilir.
• Dizleri bükmeden avuç içlerini yere değdirebilmek (1 puan)
• Dirseklerin 10 dereceden fazla geriye bükülmesi (her iki taraf için 1’er puan)
• Dizlerin 10 dereceden fazla geriye bükülmesi (her iki taraf için 1’er puan)
• El başparmağının ön kola değdirilmesi (her iki taraf için 1’er puan)
• El küçük parmağının 90 dereceden fazla geriye bükülmesi (her iki taraf için 1’er puan)

Tedavi

• Eğitim
• Aktivite modifikasyonu (iş ve günlük yaşama adaptasyonu)
• Hastaya uygun egzersiz programı (germe – kuvvetlendirme – propriyoseptif)
• Mevcut (akut) ve kronik ağrı tedavisi

Ekleme zarar verecek postürlerden kaçınmak gereklidir. Uygun aktivite, spor ve iş seçimi önemlidir. Hipermobil eklem çevresi kaslardaki imbalans ve kuvvetsizliğe yönelik eklem – stabilizasyon egzersizleri, propriyosepsiyonu arttırıcı egzersizler uygulanmalıdır. Sıklık ve şiddet hastaya göre ayarlanmalıdır. Egzersiz yapan hastalarda yapmayanlara göre semptomlarda iyileşme oranı daha yüksektir. Gelişigüzel yapılan egzersizler zararlı olabilir. Aşırı germe egzersizinden kaçınılmalıdır! Yüzme, pilates, bazı yoga formları önerilmektedir.

Konuyla ilgilenen klinisyenler, hastalığın bilinilirliği arttıkça, özgül olmayan kas-eklem yakınması olan daha çok sayıda hastaya hipermobilite tanısının koyulabileceğine inanmaktadır.

Hipermobilite Derecesi Nasıl Ölçülür?
Beighton skoru kapsamında hipermobilite derecesi, kişilerin hangi hareketleri yapabildiğine bağlı olarak ölçülebiliyor. Bunun için aşağıdaki hareketlerin kişi tarafından yapılıp yapılamadığının ölçülmesi gerekir. Yapılabilen her bir hareket için 1 puan yazılır ve puanların toplamı da kişinin hipermobilite derecesini belirler. Tüm bu puanlamalar kişide hipermobilite derecesi ve beighton skoru değerlendirmesi yapılabilmesine olanak tanır. Çoğu zaman hipermobilite ve beighton skoru yaşın ilerlemesiyle beraber azalır.

Hipermobiliteye Eşlik Eden Sorunlar

• Bu sendroma sahip olan kişilerde eklemlerin dışında farklı şikayetlerin de olduğu gözlemleniyor.
• Mitral kapak prolapsusu
• Uterin prolapsus
• Herniler
• Gastroözefageal reflü

Hipermobilite ve EHS
Bu sendroma sahip olan kişilerde aynı zamanda EHS olup olmadığına Brighton kriterleri dikkate alınarak karar verilir. Bu kriterleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Majör Kriterler

• Brighton skoru puanının 4 ve üzerinde olması
• Eklem ağrısının 3 aydan daha uzun sürmesi ve aynı zamanda bu ağrının en az 4 ya da daha fazla sayıda eklemi etkilemesi

Minör Kriterler

• Brighton skoru puanının 1 ila 3 arasında olması
• Sırt ağrısı ya da 1 – 3 arasında eklemde 3 aydan daha uzun süren ağrı olması
• Bir eklemde birden fazla sayıda dislokasyon ya da birden fazla sayıda eklemde dislokasyon olması
• En az 3 ya da daha fazla sayıda yumuşak dokuda problem olması
• Cildin aşırı esnek olması
• Ciltte çatlaklar, anormal skarlanma olması ya da cildin çok ince olması
• Miyop ve düşük göz kapağı
• Uzun ve ince bir vücut yapısına sahip olma
• Mitral kapak prolapsusu

Tanı Konması İçin Gerekenler

• 2 major kriterin varlığı
• 1 major ve 2 minör kriterin varlığı
• 4 minör kriterin varlığı
• 2 minör kriterin varlığı ve aynı zamanda EHS olması

İyi Huylu Hipermobilite
Hipermobilitenin değerlendirilmesinde bilindiği gibi Beighton puanları dikkate alınır. En yüksek puan 9’dur. Şayet 4 Beighton puanı ile birlikte an az 4 eklemde 3 aydan daha uzun süren ağrı mevcutsa iyi huylu hipermobiliteden söz edilebilir. Bu durumda hastaya iyi huylu hipermobilite tedavisi uygulanır. Bu tedavi şunları kapsar:

• Analjezikler
• Ağrıyı azaltmaya yönelik aktiviteler
• Eklemleri güçlendirmeye yönelik fizik tedavi

Hipermobilite Semptomları Nelerdir?

• Kas ağrısı
• Eklem ağrısı
• Eklemlerde şişlikler
• Yumuşak doku romatizmaları
• Çene eklemlerinde ağrı
• Çene eklemlerinden ses gelmesi
• Erken artroz
• Bel ağrısı
• Bel fıtığı
• Spinal stenoz

Bu semptomların tamamı bir kişide olabileceği gibi sadece birkaçı da görülebilir. Hipermobilite rahatsızlığına sahip olan kişilerde zamanla yeni semptomlar da görülebilir.

Hipermobilite Olanlar Nelerden Kaçınmalı?

• İçerisinde koşma, atlama ve zıplama hareketleri olan aktivitelerden uzak durulmalı
• Yakın temas içeren basketbol, futbol gibi sporlardan kaçınılmalı
• Eklemlere traksiyon yapılmamalı
• Vücudu germe egzersizleri çok zorlanmadan, kısa süre yapılmalı
• Ağırlık kaldırılmamalı
• Bir şeyi itme ya da çekme gibi eklemleri zorlayan hareketlerden kaçınılmalı
• Vücudu anatomik olarak zorlayarak hareketler yapılmamalı
• Ağırlık çalışması yapılması gerekiyorsa, az ağırlıkla çok tekrar, çok ağırlıkla minimum düzeyde az tekrar yapılmalı
• Egzersiz yapılması gerekiyorsa havuz gibi su içerisinde yapılmalı
• Yürüyüşler çok hızlı tempoda yapılmamalı
• Yoga, pilates gibi hareketler bir fizyoterapist eşliğinde yapılmalı
• Egzersizler günlük olarak yapılmamalı, en az 2 günde 1 şeklinde bir periyot belirlenmeli
• Fizyoterapistlerin önerdiği ve hipermobiliteden kaynaklı olan egzersizler düzenli olarak mutlaka yapılmalı